یخچال های باستانی

ساختار یخچال های باستانی

یخچال های باستانی
رمز و رازی در ساختار یخچال های باستانی که روزگاری در قلب تابستان‌های داغ و سوزان،

خنکای آب گوارا را به درون خانه می‌کشاند، وجود دارد.  از پیشینه تاریخی یخچال‌ها تا

دوره صفویه اطلاعاتی در دست نیست و تنها دکتر جان فرایر در قرن یازدهم در

سفرنامه ایران اشاره می‌کند که «در این زمان ذخیره ساختن یخ‌، رسمی متداول

و دیرین سال شمرده می‌شود و امکان آن می‌رود که همراه با مغولان وارد ایران شده است».

همچنین شاردن، دورنمایی از شهر کاشان را در سفرنامه خود به تصویر می‌کشد و

یخچال‌های این شهر را در بیرون از قلعه و برج و باروی شهر

نشان داده و به معماری یخچال‌ها در اصفهان نیز اشاراتی داشته است.

استان یزد نیز با توجه به کویری بودن منطقه از این معماری بی‌بهره نبوده است

و هنوز در جای جای آن از جمله در شهرستان میبد و ابرکوه نیز می‌توان آثار این شاهکارهای معماری را مشاهده کرد.

بخش های یخچال های باستانی

• یخچال‌ها به طور عمده از سه قسمت تشکیل شده‌اند، دیوار طویل سایه انداز، مخزن یخ و حوضچه‌های تولید یخ.
• دیوار سایه‌انداز این دیوار بسیار طویل و بلند است، ارتفاع این دیوارها که گاهی تا ۱۰متر می‌رسد، در طول روز از تابش آفتاب روی آب‌های منجمد شده در حوضچه‌ها جلوگیری می‌کند.
• گاه جهت استحکام بیشتر دیوار سایه‌انداز، پشت‌بندهای بزرگ در قسمت جنوبی دیوار احداث می‌کردند. دیوارهای سایه‌انداز در پایین دارای ضخامتی زیاد بوده و به تدریج در بخش‌های فوقانی از قطر آنها کاسته می‌شود.
• حوضچه‌‌های تهیه یخ این گودال مستطیل شکلی است که به موازات حوضچه‌ها، دیوار سایه‌انداز و در بخش شمالی آن حفر شده و طول آن اندکی کمتر از طول دیوار و عمق آن ۳۰ الی ۵۰ سانتیمتر و گاه بیشتر بوده است. این گودال محل تهیه یخ در شب‌های سرد زمستان بود.
• مخزن یخ این مخازن معمولا در پشت دیوار سایه‌انداز و در بخش جنوبی آن و در بعضی موارد به وسیله یک یا چند مدخل ورودی به بخش شمالی راه می‌یابد.

انبار یخ نیز گودال‌های عمیق و بزرگی هستند که در وسط مخزن یخ حفر شده‌اند. شکل این گودال‌ها در یخچال‌های گنبددار به صورت دایره با شعاعی تا حدود ۴ متر و گاه بیشتر است.
دیوار این گودال‌ها از سنگ یا آجر یا اندود کاهگل ساخته و پشت آن با مصالح عایقی چون خاک ذغال و یا مصالح دیگر پر شده است.